LİMİTED ŞİRKETİN FESHİ VE TASFİYESİ DAVASI BİLGİ NOTU
DAVANIN ANAHTARLARI
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 636 - Sona Erme Sebepleri ve Sona Ermenin Sonuçları
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 638 – Çıkma ve Çıkarılma
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 643 – Tasfiye
ÖZET
Limited şirketin feshi ve tasfiyesi davaları, Türk Ticaret Kanunu kapsamında sıkı şekil koşullarına bağlanmıştır. Limited ortaklık tüzel kişiliği, ancak kanunda öngörülen sebeplerle ve usullerle sona erer. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa göre limited ortaklık, kanunda öngörülen sebeplerden birinin meydana gelmesiyle sona erer. Ancak limited ortaklığın sona ermesi ortaklığın tüzel kişiliğini kaybederek tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez. Feshi gerektirecek öneme sahip haklı sebebin meydana geldiğini tespit eden hâkim derhal fesih kararı vermek yerine, davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir. Yine, şirket esas sözleşmesinde ortağa çıkma hakkı öngörülebilir ve bu hakkın kullanılması belirli şartlara bağlanabilir veya haklı sebeplerin varlığı halinde ortak mahkemeden çıkma talep edilebilir.
Limited ortaklığın sona ermesinin en önemli sonucu ortaklığın tasfiye sürecine girmesidir. Limited ortaklığın tüzel kişiliği, tasfiye sürecinin tamamlanıp ortaklığın ticaret sicilinden silinmesiyle sona erer. Tasfiye, sona eren limited ortaklığın süregelen işlemlerini tamamlamak, ortaklık varlıklarının paraya çevrilmesi, ortaklığın borçlarının ödenmesi, kalan bakiyenin ortaklara dağıtılması ve ortaklığın ticaret sicilinden silinerek tamamen ortadan kalkması için yapılması gereken tüm işlemleri ifade eder. Aşağıda, pratik bakımından önem arz eden noktalara değinilmek suretiyle kısaca; limited şirketin feshi ve tasfiyesi ile limited şirkette çıkma ve çıkarılma müessesleri incelenmektedir.
DETAY
- Limited Şirketin Sona Ermesi
Limited ortaklığın sona ermesi kavramı ile ifade edilmek istenen ortaklığın kazanç sağlama ve paylaşma amacının ortadan kalkmasıdır. Limited ortaklığın sona ermesi ortaklığın tüzel kişiliğini kaybederek tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez. Limited ortaklık, (tasfiyesiz sona erme halleri hariç) kanunda sayılan sona erme sebeplerinden birinin meydana gelmesiyle tasfiye sürecine girer. Limited ortaklığın tam anlamıyla ortadan kalkması ise, tasfiye prosedürünün tamamlanması ve ticaret sicilinden silinme ile mümkün olacaktır. Dolayısıyla sona erme kavramı ile tüzel kişiliğin sona ermesi kavramı farklı anlamlar ifade etmektedir. Bu nedenle ortaklık tüzel kişiliğini tasfiye amacıyla sınırlı olarak tasfiye sonuna kadar korur. Limited ortaklığın sona ermesi, ortaklığın tasfiye sürecine girmesi ve tam anlamıyla ortadan kalkması için gerekli ilk aşamadır.
Kanun koyucu limited şirketin sona ermesini TTK m. 636’ da düzenlemiştir. Buna göre limited şirket, TTK m. 636’ da düzenlenen sebeplerden birinin meydana gelmesi halinde sona erer:
(1) Limited şirket aşağıdaki hâllerde sona erer:
a) Şirket sözleşmesinde öngörülen sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmesiyle.
b) Genel kurul kararı ile.
c) İflasın açılması ile.
d) Kanunda öngörülen diğer sona erme hâllerinde.
(2) Uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, ortaklardan veya şirket alacaklılarından birinin şirketin feshini istemesi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, müdürleri dinleyerek şirketin, durumunu Kanuna uygun hâle getirmesi için bir süre belirler, buna rağmen durum düzeltilmezse, şirketin feshine karar verir.
(3) Haklı sebeplerin varlığında, her ortak mahkemeden şirketin feshini isteyebilir. Mahkeme, istem yerine, davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir.
(4) Fesih davası açıldığında mahkeme taraflardan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alabilir.
(5) Sona ermenin sonuçlarına anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır. (TTK m. 636)
Limited ortaklığın sona ermesiyle birlikte öncelikle bu durumun ticaret siciline tescili ve ilanı gerekmektedir. Ortaklığın mahkeme kararı veya iflas dışında bir sebeple sona ermesi halinde sona erme durumu müdür, birden fazla müdür bulunması halinde en az iki müdür tarafından tescil ve ilan ettirilir (TTK m. 637). Limited ortaklık iflas veya mahkeme kararı ile sona ermişse bu durum sicile mahkeme tarafından resen bildirilir. Limited ortaklığın sona ermesiyle ortaklık tasfiye sürecine girer.
- Limited Şirketin Tasfiye Sürecine Girmesi
Limited ortaklık TTK m. 636’ da sayılan hallerle ve ortaklık sözleşmesinde veya kanunda öngörülen diğer sebeplerle sona ermesiyle birlikte tasfiye sürecine girer. Limited ortaklık, sona erme ile birlikte tüzel kişiliğini ve faaliyetlerini tasfiye amacıyla sınırlı olarak devam ettirir. Limited ortaklığın varlığının tam anlamıyla son bulması, tasfiye sürecinin tamamlanarak ortaklığın sicilden terkin edilmesi ile mümkün olacaktır. Limited ortaklığın tasfiye sürecinde TTK m. 636/ 5 ve TTK m. 643’ te yapılan atıf uyarınca anonim ortaklığın tasfiyesine ilişkin hükümler uygulanacaktır. Limited ortaklığın tasfiye sürecine girmesiyle birlikte ortaklığın tasfiye işleri, tasfiye memurları tarafından yürütülür ve ortaklığın organlarının yetkileri tasfiye sürecine bağlı olarak sınırlandırılır. Ortaklığın iflas ile sona ermesi durumunda ise tasfiye İİK hükümlerine göre iflas idaresince yapılır.
- Limited Şirkette Çıkma ve Çıkarma Düzenlemesi
TTK, limited şirkette çıkma ve çıkarmayı düzenlemeye ek olarak, şirketin tek ortaklı olabilmesi imkânını ve haklı nedenle fesih davasını da ele alır. TTK, çıkma ve çıkarılmayı m. 638 ve devamında düzenlemektedir. Buna göre, limited şirketin esas sözleşmesi ortaklara şirketten çıkma hakkı tanıyabilir ve bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayabilir (m. 638/1). Ortağın, haklı nedenin varlığını ileri sürerek şirketten çıkmasına karar verilmesi için mahkemeye başvuru hakkı da TTK’da korunur (m. 638/2). Haklı neden, şahsi, maddi, şirketin finansal durumu ile ilgili, diğer ortakların tutum ve davranışları, kötü yönetim ya da diğer sebeplerden doğabilir. Ortağın, çekilmez hale gelen bir ilişkiyi devam ettirmesi beklenemez.
TTK m. 639’a göre, ortaklardan birinin esas sözleşmeye dayanarak çıkmayı talep etmesi veya haklı nedenle çıkma davası açması halinde, diğer ortaklar, sözleşmedeki sebebin kendileri yönünden geçerli olması durumunda çıkmaya katılacaklarını bildirebilir ya da açacakları dava ile haklı nedenler dolayısıyla çıkma davasına katılabilir.
Çıkarma, TTK m. 640’ta düzenlenir. Bu hükme göre, limited şirketin esas sözleşmesinde öngörülen çıkarma sebeplerinin gerçekleşmesi halinde şirket genel kurulunun aldığı ihraç kararı ile bir ortağın çıkarılması mümkündür.
Keza, haklı nedenlerin varlığı halinde limited şirket TTK m. 640/3’e dayanarak ortağın çıkarılması davasını açabilir. Şirketin devamı ve ortaklar arası ilişkiler, bir ortağın davranışları sebebiyle imkânsız hale geliyor veya tehlikeye giriyorsa, şirketin ortağı çıkarması için haklı nedenin var olduğu kabul edilebilir. Bu hak şirkete tanınmış bir haktır. Aynı madde, ortağın çıkarılma kararına karşı ortağın iptal davası açma hakkını düzenler.
Ayrıca, TTK m 636, ortağın, şirketin haklı nedenle feshini isteme hakkını ele alır. Limited şirketin feshine hükmedilebilmesi için, şirketin devamını sağlayan unsurların ortadan kalkması gerekir. Fesih, ancak davacı ortağın ileri sürdüğü sebeplerin, diğer kişilerin şirketin devamı konusundaki menfaatlerini aşması halinde söz konusu olmalıdır. Haklı nedenin bu denli ağır olmaması halinde şirketin feshine karar verilmemelidir. Bu düzenlemeye göre; şirketin feshini talep eden davacı ortağın, ortaklık hakkını alarak ayrılmasında herhangi bir zarar bulunmayacaktır. Mahkeme, davacı ortağın ileri sürdüğü sebebi haklı bulsa bile şirketin feshine karar vermek durumunda değildir. Eğer şirketin devamı ekonomik ve rasyonel açıdan daha doğru bulunuyorsa, şirketin feshi yerine ortağın çıkarılması veya başka çözümlere karar verilebilir.
TTK, gerek anonim şirket gerekse limited şirketlerde açılan haklı nedenle fesih davasında hâkimin alternatif çözümlere hükmedebileceğini düzenleyerek, feshin, yani şirketin sona erdirilmesinin çok ağır bir sonuç olduğunu, diğer bir değişle feshin son çare olması ilkesini kabul eder.
- Sonuç
Bu bilgi notu çalışmasında, genel hatlarıyla limited şirketin feshi ve tasfiyesi bakımından önem arz eden hususlar incelenmiştir. Belirtmek gerekir ki; Limited ortaklık, 6102 sayılı TTK m. 636’da sayılan sebeplerle sona erer. Anılan maddenin birinci fıkrasına göre limited ortaklık, ortaklık sözleşmesiyle öngörülen sebeplerle, genel kurul kararıyla, iflas halinde ve kanunda öngörülen diğer sebeplerle sona erer. Limited şirketin feshi ve tasfiyesi ile limited şirketten çıkma ve çıkarılmaya ilişkin davalarda görevli mahkeme asliye ticaret mahkemeleri olup, yetkili mahkeme ise şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir.
Limited ortaklığın sona ermesi ile birlikte ortaklığın sona ermeden önce girişmiş olduğu iş ve işlemler, ortaklığın alacakları, taahhütleri ve borçları kendiliğinden sona ermiş olmaz. Tasfiye, ortaklığın süregelen işlemlerinin tamamlanması, alacakların tahsil edilmesi, malvarlığının paraya çevrilmesi, borçların ödenmesi, ortakların pay bedellerinin iadesi ve geriye bir şey kalmışsa kalan varlığın ortaklara ortaklık payları oranında (sözleşmede başkaca bir hüküm yoksa) dağıtılması amacıyla yapılması gereken tüm işlemleri ifade eden bir süreçtir.
Limited şirketin feshi ve tasfiyesi; limited şirket ortaklarının ve bir tüzel kişi olarak limited şirketin menfaat dengelerinin korunması açısından oldukça önem arz etmektedir. Özellikle tasfiye sürecinde oluşabilecek en ufak hukuka aykırılık, ilgilileri büyük hak kayıplarına uğratabilmektedir. Dolayısıyla; limited şirketin feshi, tasfiyesi, limited şirketten çıkma ve çıkarılma prosedürlerinde uzman bir avukattan danışmanlık almanın faydası büyüktür.